Het is een opmerkelijk beeld. Filmmaker Louis Theroux beveiligde muren van de kerk, maar kreeg nooit toegang tot staat pal tegenover een onbekende die hem aan het filmen is. Terwijl Theroux op zijn beurt de onbekende filmt met zijn telefoon en hem allerlei vragen stelt:“Wie ben je?” “Waarom film je me?” Op geen enkele vraag krijgt hij antwoord. De kijker weet inmiddels beter: dit is een lid van de beruchte Scientology kerk.
Beroemde leden
De documentairemaker wordt in de gaten gehouden omdat hij My Scientology movie maakt. Die gaat over de in 1950 door L. Ron Hubbard opgerichte kerk met beroemde leden als Tom Cruise en John Travolta. Kerkleider David Miscavige bewaakt zijn businessmodel als een pitbull: volgelingen kunnen verschillende niveaus van verlichting bereiken, maar moeten daar peperdure workshops voor volgen. Dat critici worden gevolgd, gefilmd en juridisch in het nauw gebracht, is vaste prik.
Plan B
Theroux wil laten zien wat er werkelijk gebeurt achter de streng het hoofdkwartier. Gelukkig had hij een plan B en ging hij met echte acteurs de door de kerk gehanteerde technieken naspelen. Zoals de E-meter sessies om ‘emotionele zwaktes op te sporen’ en een akelig heftige disciplinaire sessie. Zijn adviseur is Marty Rathbun, die – zoals Theroux zelf steeds herhaalt – het schrikbewind van Miscavige met harde hand ondersteunde totdat hij zelf uit de gratie viel. Nu wordt hij als afvallige al jaren lastiggevallen. Bijzonder is hoe goed Theroux erin geslaagd is deze heftige en intimiderende praktijken in beeld te brengen. Niet alleen dankzij de sessies met acteurs, maar ook dankzij het filmen van de mensen die hem achtervolgen. Een voormalig kerklid verwoordt deze gebruikelijke aanpak van de kerk droogjes: “Als jij óns doorlicht, lichten wij jou door, en maken je leven tot een hel.”
LOUIS THEROUX: MY SCIENTOLOGY MOVIE, DONDERDAG 22 DECEMBER, NPO 3, 21.00.
Tekst: Monique Brandt, Beeld: BBC/BBC Worldwide / Cinema